Browsed by
Tag: Neo Rauch

Het zwijgen van de sfinx

Het zwijgen van de sfinx

Neo Rauch - Schopfer - 2002Neo Rauch: ‘Schöpfer’ (2002) olieverf op doek. copyright: 2018 – Museum De Fundatie, Zwolle

(BOS) Waar gaan de schilderijen van de in zijn land bejubelde Duitse kunstenaar Neo Rauch over? Raadsels worden ze genoemd. Toverdoeken. Dat is nogal wat. Zijn stijl doet sterk denken aan science fiction stripverhalen uit de jaren ’40 en ’50 over vliegende schotels en totalitaire regimes in een robotmaatschappij. In zijn latere, kleurige werk krijgt een romantisch verontrustende atmosfeer de overhand. Abstracte kunst en figuratie ontmoeten elkaar en de spanning die daaruit ontstaat mondt uit in een visuele rondedans. Alles ziet er min of meer herkenbaar uit, maar als totaal toont het een vreemde wereld waarbij we, als we voor zijn schilderijen staan, vergeefs zoeken naar een verband, naar betekenis, naar het waarom.

Over de betekenis en het waarom laat de weinig spraakzame en verlegen Neo Rauch (Leipzig, 1960) zich liever niet uit, zo werd duidelijk tijdens de persconferentie waar hij vragen beantwoordde. In zijn présence straalt hij dezelfde sfinx-achtigheid uit die ook zijn werk kenmerkt. Zijn oudste schilderij op de tentoonstelling in Museum De Fundatie uit 1993, heet Dromos. Dromos is in de Egyptische mythologie de door sfinxen geflankeerde weg naar de tempel.

Aan het interpreteren van zijn werk heeft Neo Rauch een grote hekel en het doet zijn kunst ook geen recht. Hij zit als kunstenaar nu eenmaal in de positie om een sfinx te zijn. Het avontuur en het genoegen van het kijken naar het werk van Neo Rauch zit er dan ook vooral in om het te ondergaan, meer op je gevoel te vertrouwen dan op je kennis en inzicht. Niet vaak zien we nog kunst waarin het raadsel de hoofdrol speelt. Oog in oog met dat raadsel staan, is de beste manier om het oeuvre van Neo Rauch te ervaren. Er is genoeg waar we iets mee kunnen, de mensfiguren in historische kleding, de verwijzingen naar de Europese geschiedenis, de politiek, de kunst- en literatuurgeschiedenis. Neo Rauchs eigen voormalige Oost-Duitse wereld schemert door alles heen.

Voor Neo Rauch gaat het uitsluitend om het beeld als zelfstandig fenomeen. Hij zegt zijn dromen als inspiratiebron te nemen en zoals in dromen en fantasie alles mogelijk is, zo is de figuratie van zijn werk één en al verbeelding. Uit deze verbeelding is het weefsel van zijn droomwerkelijkheid opgebouwd. Als kijker nemen we de weg naar zijn kunsttempel, terwijl de sfinxen links en rechts er het zwijgen toe doen.

‘Dromos’, 65 schilderijen van Neo Rauch. Museum de Fundatie, Zwolle. Open: di t/m zo 11-17 uur. T/m 3 juni. www.museumdefundatie.nl

Deze tekst verscheen eveneens in het Dagblad van het Noorden.

Het vrouwelijk universum van Rosa Loy

Het vrouwelijk universum van Rosa Loy

IMG_3839
Stroomdal, caseïne op doek (ong. 30 x 35 cm) 2012

(HONDERS) De tentoonstelling ‘Bilder Bergen’ van Rosa Loy in het Drents Museum hangt  sinds 24 september in de Abdij Kerk en komt daar prachtig tot z’n recht. Alleen dacht ik wel even met spijt, wat jammer dat deze expositie niet in Museum De Buitenplaats in Eelde plaatsheeft. Daar zou het nóg beter tot z’n recht komen.

Rosa Loy werkt op groot formaat, de schilderijen zijn kleurig en erg goed van compositie. Doordat ze binnen één schilderij vaak wisselt van perspectief krijg je geregeld de associatie met een droom. Opvallend is de afwezigheid van mannen, een kleine uitzondering daargelaten. Voor de verandering spelen mannen een bijrol, in de vorm van kleine wezentjes met fallische mutsjes. Of een man die opgaat in de stam van een boom.
Rosa Loy is samen met haar echtgenoot Neo Rauch één van de vertegenwoordigers van de Leipziger Schule. Op de Academie die zij volgde in Leipzig werd toentertijd nog op een traditionele manier kunst onderwezen, met veel aandacht voor technische vaardigheden. Zo werk Rosa Loy met caseïneverf die zij zelf vervaardigt. Een wateroplosbare substantie die van melkeiwit wordt gemaakt.
Melkproteïne wordt opgelost in water en daar wordt ammoniumcorbonaat aan toegevoegd. Dat wordt, samen met een druppeltje olie vermengd met pigment.

Een schilderij is voor Rosa Loy in de eerste plaats een abstracte compositie. En als ze begint met een schilderij kiest ze een bepaald palet van kleuren, die meestal gerelateerd zijn aan een seizoen. Pas daarna ontstaan de figuren. Mens, dier en natuur zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Langs al deze schilderijen lopend merk ik dat ik zin krijg om zelf aan de slag te gaan. Het is inspirerend, het is anders dan alles wat ik tot nu toe gezien heb. Het is supervrouwelijk werk. Dit gaat over sterke vrouwen die actief zijn. Het is dromerig zonder dat het zoet is. Het is nergens gekunsteld, ze gebruikt geen maniertjes… nee, dit is iemand die in staat is vanuit haar verbeelding te werken. Ik ben er diep van onder de indruk. Haar vakmanschap zet ze in om prachtige schilderijen te maken waarvan je niet denkt: ‘wat knap gemaakt’. Haar schilderijen laten zich lezen als verhalen, die door iedereen weer anders geïnterpreteerd worden. Je vermoedt dat er iets mee bedoeld wordt, maar je weet het niet zeker. Juist het feit dat je je afvraagt, wat zie ik hier nu precies, zorgt ervoor dat je ernaar blijft kijken.

Rosa Loy ‘Bilder Bergen’ 
Drents Museum
t/m 18 maart 2018

Alles is bezield

Alles is bezield

rosa loy Im Holz (In the Wood) 2010, caseïne op doek
Rosa Loy: Im Holz (In the Woods) 2010 – caseïne op doek.

(BOS) De Duitse beeldend kunstenaar Rosa Loy (Zwickau, 1958) wijdt zich aan het mysterie vrouw, zoals ze het zelf omschrijft. In haar schilderijen beeldt ze uitsluitend vrouwen uit, die staan of zweven of elkaar omstrengelen. Haar werk is vol symboliek, vaak met bloemen en planten die verraden dat ze evenals als haar ouders, ooit hovenier is geweest. Haar eigen tuin is dan ook een belangrijke inspiratiebron. Haar moeder was als schilder een rolmodel voor haar kunstenaarschap.

De naam Rosa Loy deed bij mij geen lampje branden, maar in Duitsland wordt ze samen met haar echtgenoot, de beroemde schilder Neo Rauch, gezien als een sterrenpaar op het gebied van de eigentijdse kunst. Hun werk wordt bejubeld, hun foto’s en interviews verschijnen in ontelbare kranten en magazines.
Mooie mensen om te zien, interessante mensen door wat ze vertellen over elkaar en hun werk. Soms schilderen ze samen aan één schilderij of schenken elkaar hun schilderijen. Evenals Neo Rauch schildert Rosa Loy verontrustende, surreële en symbolische voorstellingen in een stijl die tot de Neue Leipziger Schule behoort, figuratief, allegorisch en met nadrukkelijke abstracte elementen.

Ze werken in hun aanpalende ateliers in een oude katoenspinnerij in Leipzig en komen geregeld bij elkaar langs om elkaars werk te becommentariëren, ‘om er de final touch aan te verlenen’, zoals Neo Rauch dat noemt. Van concurrerende gevoelens hebben ze geen last.

De onderwerpen en de stijl van Rosa Loy doen enigszins denken aan het werk van Frida Kahlo, in de vrouwenthema’s en de raadselachtige symboliek. De idyllische manier waarop ze vrouwen vormgeeft wekt associaties met die van Leonor Fini. Voor haarzelf zijn Italiaanse fresco’s een bron. Balthus noemt ze ook. Maar ze staat open voor alle belangrijke beeldende kunstvormen. Het werk van Rosa Loy is krachtig, licht, omvattend en bevat veel humor. Ze noemt zachtheid, meegevoel en hulpvaardigheid als belangrijke vrouwelijke eigenschappen, wat je terugziet in haar zachte kleurenpalet, opgebouwd uit melkeiwit en pigment. In de voormalige DDR waar ze opgroeide, werden jongens en meisjes gelijkgeschakeld wat haar juist nieuwsgierig maakte naar wat de verschillen zijn. Vanaf dat moment deed ze via haar schilderijen en onderwerpen onderzoek naar vrouwelijkheid. De magische uitstraling van haar werk verklaart ze als: ‘Alles is bezield.’
Ze is in de hele wereld bekend, maar niet in ons land. Het Drents Museum in Assen opent echter op 24 september de prachtige tentoonstelling ‘Bilder Bergen’, een uitgebreide presentatie van het werk van Rosa Loy.

(Dit artikel is als column geplaatst in het september/oktober nummer 2017 van de KunstKrant no 5).

Is het wat, bij de Fundatie?

Is het wat, bij de Fundatie?

1917-kokoschka-zelfportret
Oskar Kokoschka, zelfportret 1917

(BOS) – Is het wat, de tentoonstelling ‘Zie de mens’ in Museum de Fundatie in Zwolle met honderd portretten? We gingen kijken en verlieten na afloop met een gemengd gevoel het museum, zoals de laatste jaren wel vaker bij thematentoonstellingen in De Fundatie. Er is vaak veel te zien, in het qua route misleidende labyrint van zalen, trappen en gangen. Maar welk verhaal wordt ermee verteld, wat is de kunsthistorische waarde?
Ook nu vraag je je af wat de keuze heeft bepaald voor de honderd kunstwerken op ‘Zie de mens’. Het jaartal, blijkt. Vanaf 1917 is bij elk jaar een schilderij gekozen. Een nogal mager uitgangspunt.

Neo Rauch
Maar hoe is ‘Zie de mens’? Het is wat het is. Honderd portretten in allerlei media uitgevoerd, van het geschilderde zelfportret van Oskar Kokoschka uit 1917 tot het onlangs door het museum verworven schilderij van Neo Rauch van een trommelslager. En alles daar tussenin, films, foto’s. sculpturen en tekeningen. Het zijn ook niet allemaal portretten, het gaat om honderd afbeeldingen en uitbeeldingen van mensen. Het hadden er ook honderd andere kunnen zijn. Over alles valt wel wat moois te schrijven, alles is wel interessant.
Francis Bacon
Zoals het expressieve zelfportret van een ontredderde Kokoschka, een foto van Winston Churchill zonder sigaar die Yousuf Karsh maakte, het intrigerende schilderij van Milan Kunc, waar je een tijdje naar blijft kijken om de titel ‘What a Coincidence uit 1986 te kunnen verklaren, de mysterieuze Sfinx van Francis Bacon of de enigszins huiveringwekkende foto van Lee Miller uit 1945 wanneer ze een bad neemt in de badkamer van Hitler.
Genoeg kijkavontuur. Aan de meeste kunstwerken ligt het niet. Het zit ‘m in de vrijblijvendheid van zo’n tentoonstelling.  Je hebt een hoop mooie dingen gezien, maar waar ging het over en waarom eigenlijk?

Zie de Mens
Museum de Fundatie, Zwolle
t/m 15 januari 2017