Maria Schell als ‘Gervaise’ in de film ‘Gervaise’ van René Clément uit 1956

(BOS) – Streamingsdienst Netflix verrast ons af en toe op bijzondere oude films. Zoals sinds kort ‘Gervaise’ van René Clément uit 1956, een Frans sociaal drama in zwart-wit met een prachtige rol van Maria Schell als Gervaise Macquet . Gervaise is de verfilming van de roman L’Assommoir (1878) van de meester van het Naturalisme, Émile Zola (1840-1902). Gervaise is een jonge Parijse wasvrouw, moeder van twee kinderen die verlaten wordt door haar minnaar, vader van de kinderen en vrouwenverslinder, en dan trouwt met de goedaardige Henri Coupeau, een dakdekker die echter op een kwade dag van het dak valt. Gervaise moet alleen de kost verdienen, Henri zakt weg in alcoholisme. Ingewikkeld wordt het als Lantier na lange tijd terugkeert en Henri en hij bevriend raken. Lantier komt zelfs in de kost, zodat Gervaise met twee mannen in een krappe behuizing zit. Ze heeft geen verweer tegen Lantier’s opdringerigheid. De enige man die echt goed voor haar is, de arbeider Goujet, moet vanwege deelname aan een staking naar de gevangenis. Zola stapelde de ellende stevig op.
Gervaise is ondanks dat geen ouderwetse draak geworden, geen melodrama, maar een overrompelende film, zo heel anders dan de wat trage drama’s in knusse interieurs met teveel dialogen die, met uitzondering van het ‘policier’-genre, de filmdrama’s van die tijd kenmerken. De nouvelle vague, die een paar jaar later haar intrede zou doen, maakte voorgoed een eind aan de ‘cinéma de papa’. Gervaise ontkomt daar nog net aan en is als film zelfs van een tijdloze dynamiek.
Het is indrukwekkend om te zien hoe Clément en zijn crew een Parijs uit Zola’s tijd hebben weten te reconstrueren. Je denkt voortdurend dat alles ter plekke in oude Parijse buurten is gedraaid en toch is heel veel decor, uiteraard zonder enige hulp van digitale middelen. Gervaise is verrassend en overtuigend, door het volkomen natuurlijke spel van iedereen, de niet gekunsteld aandoende scènes. Drie scènes springen er uit en schragen het naturalisme van de film. Dat is de ongelooflijk dynamische vechtscène van Gervaise en een rivale in de wasserij, het opgewonden bezoek van de hele buurt aan een tentoonstelling in het Louvre en het tumultueuze diner met een gebraden gans in de wasserij die Gervaise van geleend geld kon openen.
Zola wilde met zijn roman aantonen dat het alcoholmisbruik in zijn tijd voor de grootste ellende zorgde onder een bevolking die zwaar onder armoede en honger leed. Het verhaal loopt ook somber af. Maar ondanks de sociale ellende is de toon van de film opgewekt, vol goede moed en hoop, zonder valse goede afloop. Het natuurlijke spel, de dramatische plotwendingen en de realistische entourage van het leven tijdens het Tweede Keizerrijk, maken van Gervaise een zeldzaam juweel van de Franse cinéma van de jaren ’50, van een cineast die we eigenlijk niet zouden moeten vergeten.